Słownik terminów dietetycznych

W dietetyce obecne są różne pojęcia, które dla osób związanych z tym tematem są jasne, ale dla pozostałych osób wcale nie muszą być takie oczywiste. W związku z tym, aby wszystkie prezentowane przeze mnie treści były zrozumiałe, do swojego blogu wprowadzam słownik terminów dietetycznych.

Antyoksydanty - inaczej substancje przeciwutleniające, przeciwutleniacze, to składniki zawarte w produktach pochodzenia roślinnego, które działają na wolne rodniki zmniejszając ich szkodliwe działanie. Wśród przeciwutleniaczy znajdują się niektóre witaminy (np. witamina C, E, beta - karoten), inne związki chemiczne obecne w roślinach, które wykazują działanie biologicznie czynne (substancje aromatyczne, barwniki, polifenole). Korzystnie jest spożywać produkty bogate w przeciwutleniacze (NIE SUPLEMENTY, BO MOGĄ WYKAZAĆ DZIAŁANIE ODWROTNE, NEGATYWNE). Antyoksydanty znajdziemy we wszystkich warzywach i owocach, szczególnie istotne są te o intensywnej barwie, w ich przetworach (np. różnego rodzaju soki), w herbacie czarnej i zielonej, w czerwonym winie i w przyprawach. Im bardziej kolorowy posiłek, tym mamy większą pewność, że znajduje się w nim więcej substancji antyoksydacyjnych, spowalniających starzenie i przeciwdziałające rozwojowi nowotworów.

Błonnik - błonnik pokarmowy, inaczej określany jako włókno pokarmowe, jest składnikiem żywności pochodzenia roślinnego, którego człowiek nie potrafi samodzielnie trawić. Jednak błonnik pokarmowy odgrywa ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu przewodu pokarmowego - usprawnia metabolizm zwiększając ruchy perystaltyczne jelit (zapobieganie zaparciom), spowalnia uwalnianie cukrów prostych z pożywienia, co pozwala na utrzymywanie się prawidłowego poziomu cukru we krwi, przeciwdziałając cukrzycy. Ponadto błonnik przeciwdziała nadwadze, ponieważ powoduje on uczucie sytości. Wśród prozdrowotnych właściwości błonnika wyróżnia się także zmniejszenie ryzyka wystąpienia nowotworów przewodu pokarmowego, w tym w szczególności nowotworów jelita grubego czy chorób układu krążenia, gdyż usuwa z organizmu toksyczne substancje, a także nadmiar cholesterolu i trójglicerydów.



Jednak z błonnikiem, tak jak ze wszystkimi składnikami żywności nie można przesadzać. Należy w każdym przypadku wyznawać zasadę, że WSZYSTKO Z UMIAREM. Nadmiar błonnika może skutkować, przy zbyt szybkim zwiększaniu jego spożycia, bólami brzucha, wzdęciami. Ponadto wraz z substancjami toksycznymi będzie usuwać z naszego organizmu składniki niezbędne, takie jak mikro - i makroelementy.

Nie przesadzajmy więc z błonnikiem. Gdy nie mamy szczególnych zaleceń, co do podaży błonnika, nie powinniśmy stosować jego suplementów. Wystarczy, że codziennie chociaż w jednym posiłku zjemy płatki, musli, kasze lub ciemne (w domyśle pełnoziarniste pieczywo ;)), a poza tym warzywa w 4 - 5 posiłkach dziennie i owoce w 3 - 4 posiłkach w ciągu dnia, najlepiej na surowo.

Indeks glikemiczny - w skrócie IG, określenie istotne dla osób z cukrzycą i upośledzoną tolerancją glukozy. IG określa jak szybko z pokarmu zostanie uwolniona glukoza i jak dużo spożytej glukozy wraz z pokarmem pojawi się we krwi. Im wyższy indeks glikemiczny produktu, tym szybciej we krwi pojawia się glukoza, a więc zwiększa się nam poziom cukru. Gdy organizm produkuje niewystarczającą ilość insuliny lub nie jest na nią wrażliwy z czasem pojawia się cukrzyca. Dla osób z cukrzycą zaleca się produkty o niskim i umiarkowanym IG, a więc o małej zawartości cukrów prostych, a dużym udziale błonnika. Pokarmy, które mają niskie lub umiarkowane IG to takie, po których dłużej czujemy się syci, szybciej się nimi najadamy, które są dłużej trawione, a w rezultacie, cukry w nich zawarte wolniej przechodzą do krwioobiegu.

NNKT - inaczej nienasycone kwasy tłuszczowe. Tłuszcze, które spożywamy wraz z pokarmem, w swojej budowie zawierają kwasy tłuszczowe, które najpierw są uwalniane z cząsteczki tłuszczu, a potem wchłaniane i wykorzystywane przez organizm. Kwasy tłuszczowe są albo nasycone, albo nienasycone, co ściśle wynika z ich budowy chemicznej. Nasycone kwasy tłuszczowe przyczyniają się do podwyższenia tzw. złego cholesterolu LDL i rozwoju miażdżycy, a dalej do chorób sercowo - naczyniowych. Z kolei kwasy tłuszczowe NNKT niewelują negatywne działanie NKT, zmniejszają poziom LDL, a zwiększają poziom HDL, który jest korzystny.

NNKT znajdziemy w olejach roślinnych, orzechach, ziarnach, rybach, roślinach oleistych. NKT obecne są zaś w pozostałych produktach pochodzenia zwierzęcego - mięsie, tłuszczu zwierzęcym, maśle, jajach, mleku i jego przetworach, ale także w niektórych produktach roślinnych np. awokado. Należy zdawać sobie jednak sprawę z tego, że NNKT I NKT są zawsze obecne w produktach łącznie, tylko istotne jest w jakiej są proporcji.

Wymiennik węglowodanowy (WW) - jest umowną wartością stosowaną w diabetologii, mającą na celu ułatwić pacjentom z cukrzycą, odpowiednie zaplanowanie posiłków w ciągu dnia. Diabetolog lub dietetyk określa ilość WW w ciągu dnia na podstawie zapotrzebowania energetycznego i rozkłada je proporcjonalnie na poszczególne posiłki. Jeden WW to porcja produktu w gramach (np. kromka chleba pszennego o masie 40 g), w której jest 10 g cukrów, które mogą być wchłonięte do krwi. Dla pacjentów, w celu ułatwienia, stworzone są tabele wymienników węglowodanowych, na podstawie, których stosując wymiennie poszczególne produkty, osoba z cukrzycą może spożywać posiłki różnorodne i smaczne.